Plan Amerykański i inne plany filmowe

Plany filmowe pokazują nam różne możliwości kadrowania w filmie, ale z powodzeniem możemy odnieść je do fotografii. Początkujący fotograf i filmowiec może pogubić się w mnogości planów i możliwości. Dlatego w tym poradniku pokażę Wam, jakie są sposoby kadrowania w filmie, czym jest plan amerykański i inne plany filmowe.

1. Co to są plany filmowe, jakie wyróżniamy

Plan filmowy to sposób tworzenia ujęcia w filmie, komponowania przestrzeni, kreowania kadru, filmowania dialogów przy jednoczesnym pokazaniu postaci ludzkiej. To człowiek i jego proporcje względem otoczenia jest miarą kadru i planu filmowego.

Film, w przeciwieństwie do zdjęć posiada obraz ruchomy, jednak plany filmowe i sposób kadrowania jest statyczny, dlatego odnosimy je również do fotografii. Oczywiście kamera w filmie rusza się i może płynnie przejść do innego planu, np. oddalając się lub zbliżając do bohatera. 

1.1. Po co używa się planów filmowych

Co opowiadają nam plany filmowe? Tak jak i w fotografii, tak i w filmie, dzięki obrazowi  poprzez dany kadr pokazujemy wiele innych rzeczy takich jak dialogi, oraz to, co ukryte między słowami, czyli emocje bohaterów. Historia, którą chcemy opowiedzieć, żyje nie tylko dzięki temu, co ktoś mówi, ale i temu, w jaki sposób ją pokazujemy. Dlatego każdy kadr ma nam pomóc w opowiedzeniu danej historii. 

1.2. Plan zdjęciowy a plan filmowy, czym się różnią

Zacznijmy od rozróżnienia podstawowej rzeczy, która myli się wielu początkującym, czyli plan zdjęciowy i plan filmowy. Nie chodzi tu bynajmniej o kadrowanie w zdjęciach i kadrowanie w filmach. Plan filmowy, jak już wyjaśniliśmy to sposób kadrowania ujęć, plan zdjęciowy natomiast to miejsce realizacji filmu, może to być plener lub studio. 

1.3.Kadrowanie i perspektywa filmowania

Poza kadrowaniem, czyli planami filmowymi musimy w tworzeniu ujęć brać też pod uwagę perspektywę. Możemy kręcić lub robić zdjęcia w danym planie z wielu ujęć. Najbardziej popularnym i najbardziej naturalnym, gdyż właśnie tak ludzie patrzą na innych ludzi, jest filmowanie z perspektywy wysokości oczu. Jednak możemy również filmować od góry, od dołu czy tzw. POV (point of view) gdzie filmuje się z perspektywy danego bohatera, tak jakby to on obserwował świat. 

2. Plany filmowe, rodzaje sposobu komponowania przestrzeni

Plany filmowe dzielimy na 3 grupy, a każdy z nich na podgrupy. Zawsze rozpatrywane są względem postaci ludzkiej, która w planach dalszych będzie bardziej odległa, a w bliższych to ona będzie skupiała całą uwagę widza. Będziemy zatem omawiać je od ogółu do szczegółu. W kreowaniu danego planu filmowego dużo zależy od rodzaju użytego obiektywu.

2.1.Plany dalekie

Dalekie plany pokazują szeroki kadr, względem którego ludzka postać jest mała, a nawet odległa, zajmuje tylko fragment przestrzeni. Plany dalekie to ujęcia, w których mieszczą się różne postacie ludzkie. W trakcie filmowania planów dalekich używa się obiektywów szerokokątnych do 35 mm i szerszych.

2.1.1. Plan totalny

Plan totalny inaczej plan daleki, zwykle filmowany jest obiektywem szerokokątnym typu 24 mm i szerszym. Pokazuje nam pełny obraz, zwykle krajobraz, który wprowadza nas w sytuację, miejsce, w którym będzie działa się akcja. Postać ludzka jest w planie totalnym bardzo mała i największe znaczenie ma tu krajobraz i pokazanie całego miejsca akcji.

2.1.2.Plan pełny/ogólny

W planie pełnym nadal nie koncentrujemy się najmocniej na postaciach, ale stają się już one częścią kadru i grają jakąś rolę w scenie. Nie widzimy ich twarzy, mimiki i uczuć, a scena nadal bardziej skoncentrowania jest na zarysowaniu miejsca akcji. Tu ani krajobraz, ani postać ludzka nie grają głównej roli, ale są ze sobą powiązani. W planie ogólnym cała sylwetka ludzka jest widoczna. Nie jest najlepszym pomysłem, by używać planu ogólnego bardzo często, gdyż ilość szczegółów z otoczenia może przytłaczać i męczyć.

Plan ogólny popularność zdobył w okresie filmu niemego.

2.2. Plany średnie

Wśród nich popularny plan amerykański, plany filmowe średnie obejmują jedynie część postaci od kolan lub pasa w górę.

Plany średnie i tego rodzaju kadrowanie przestrzeni i bohatera odpowiada naszemu naturalnego postrzeganiu rzeczywistości. Nadal tło gra tu pewną rolę, ale skupiamy się najbardziej na bohaterze. Do filmowania planu średniego używa się obiektywów 35-50 mm.

2.2.1. Plan amerykański - co to jest

Plan amerykański jest jednym z najpopularniejszych i polega na tym, że sylwetka ludzka pokazana jest od kolan do miejsca tuż nad głową bohatera, gdzie jest jeszcze przestrzeń z kawałkiem tła. Amerykański plan jest tak często używany, gdyż jest najbardziej naturalny dla ludzkiego oka. Tak właśnie widzimy osoby, z którymi rozmawiamy, możemy dostrzec mimikę, gestykulację i właśnie to sprawia, że jest to najlepszy plan do scen z dialogami. Dodatkowo jest on dość elastyczny w filmowaniu i postać ludzką można pokazać z różnych kątów. W planie amerykańskim pokazywane są związki postaci, szczególnie w scenach dialogowych.

Do filmowania planu amerykańskiego najczęściej używa się obiektywów od 50 do 85 mm, czyli portretowych, jednak sprawdza się również szersze ogniskowe typu 35 mm.

2.2.2 Plan średni

O ile plan amerykański pokazuje postać od kolan w górę, to plan średni, czasem określany jako jego podtyp, polega na tym, że ludzka sylwetka pokazana jest od bioder w górę. Mimika bohaterów jest bardziej widoczna, emocje i konkretna postać grają coraz większą rolę, tu również liczy się pokazanie związków postaci w scenach dialogowych. W planie średnim inny obiekt niż bohater nie jest już ważny, ledwo dostrzegamy co dzieje się z tyłu.

2.3. Plany bliskie

Plany bliskie pokazują postać ludzką w kadrze w sporym zbliżeniu, od popiersia w gorę aż do detalu jak samo oko. Najmocniej pokazują emocje danej postaci. 

Im bliższe plany tym tło gra mniejszą rolę, a większą sam bohater i jego emocje. Wśród planów filmowych bliskich wyróżniamy plan półpełny, półzbliżenie i detal. 

2.3.1. Półzbliżenie

Kadr w planie półpełnym jest coraz bardziej skoncentrowany na postaci ludzkiej, którą widzimy od popiersia w górę, a nad jej głową jest tylko odrobina przestrzeni lub ucięta jest w połowie czoła. Tu liczą się mimika i emocje, a tło jest już zupełnie nieważne i rozmyte. Postać zajmuje cały kadr, tu liczy się już dokładne obserwowanie tego, co bohater czuje.

2.3.2. Zbliżenie/wielki plan

Zbliżenie i półzbliżenie to popularne kadry nie tylko w filmach, ale również wśród nagrywających vlogi. Bohater zajmuje tu cały kadr, pokazany od szyi w górę.

2.3.3. Czym jest detal i wielkie zbliżenie

Makro i detal to szczególna forma zbliżenia do postaci. To kadr, w którym korzysta się zwykle z dużej głębi ostrości i pokazuje np. tylko fragment twarzy postaci jak oko, a czasem idzie się jeszcze głębiej i pokazuje elementy przyrody jak struktura liścia itp. Ten kadr często przeplata inne, szersze ujęcia, ale jego nadmierne stosowanie byłoby męczące dla widza.